Ca sĩ Khánh Ly công bố bản viết tay của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

Trịnh Công Sơn bán tác quyền của mình vậy sao?

Vì bao biện cho mình mà ca sĩ Khánh Ly vô tình đã xúc phạm đến vong linh nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng như làm tổn thương đến tình cảm của những người yêu mến ông.

Việc ca sĩ Khánh Ly vừa công bố bản viết tay của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (có chữ ký và được công chứng tại Mỹ) cho bà sử dụng các bài hát của Trịnh Công Sơn với số tiền tác quyền cụ thể là 5.000 USD đã đặt ra những nghi vấn trong dư luận. Không ai tin được với tính cách không màng đến tiền bạc như nhạc sĩ Trịnh Công Sơn lại có thể chấp nhận một cuộc mua bán như vậy, nhất là đối với người tri âm tri kỷ trong âm nhạc của mình.

Lợi dụng và suy diễn
Bản viết tay của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đề tháng 5-2000, tức trước gần một năm ngày ông qua đời, thời điểm này Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch TP HCM có quy định bất kỳ một ca sĩ nào muốn sử dụng tác phẩm của nhạc sĩ nào đó đều phải có giấy xác nhận cho phép và chữ ký của tác giả. Việc này có thực thi thì cơ quan chức năng mới cấp phép cho ca sĩ thực hiện chương trình. Lúc đó, việc các nhạc sĩ thường làm là viết “đồng ý” và ký tên lên văn bản một bài hát cụ thể cũng như ghi rõ là sử dụng trong chương trình nào. Từ đó, có thể đặt câu hỏi phải chăng nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vào thời gian này cũng đã viết giấy cho phép theo cách đó, nghĩa là ông xác nhận trước cho ca sĩ Khánh Ly để bà thực hiện một chương trình đang dự tính nhưng chưa biết cụ thể là chương trình gì trong tương lai gần. Hoặc vốn tính nghệ sĩ và mối tâm giao sâu nặng nên ông không quan tâm đến những rắc rối có thể phát sinh, nhất là tính pháp lý của văn bản, vì bản viết tay này không ghi rõ mục đích cho phép sử dụng trong chương trình nào cũng như giới hạn phạm vi không gian và thời gian sử dụng (có hạn định hay vô hạn định)...

Ca sĩ Khánh Ly trình diễn trong đêm nhạc của mình tại Hà Nội. Ảnh: CHÍ LINH

Bản viết tay của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn vừa được ca sĩ Khánh Ly công bố

Đây có thể là một sơ suất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn hoặc là vì tình cảm sâu đậm giữa hai người mà ông không nghĩ đến vấn đề sâu xa hơn, có thể đã được người khác lợi dụng để suy diễn là tác giả đã đồng ý cho họ toàn quyền sử dụng toàn bộ tác phẩm của ông không giới hạn?

Sao là 5.000 USD?
Tại sao nhạc sĩ Trịnh Công Sơn ra giá cụ thể là 5.000 USD cho các bài hát của ông? Tính cách Trịnh Công Sơn là không bao giờ tự mình ra giá kiểu mua bán như thế. Còn nhớ, sinh thời, việc liên quan đến tiền bạc từ các tác phẩm của mình, nhạc sĩ đều nhờ anh em trong gia đình đứng ra làm thay. Từ đó cho thấy mức giá tác quyền 5.000 USD này có thể là do người khác yêu cầu ông viết khi họ đã tiên lượng được giá trị pháp lý về bản quyền mà họ sắp sử dụng trong tương lai gần (sau đó có thể vì lý do nào đó đã không diễn ra).

Tại sao ca sĩ Khánh Ly không công bố điều này trước khi chương trình của bà diễn ra vào tháng 5-2014 tại Hà Nội (lần về nước biểu diễn đầu tiên)? Bà vẫn im lặng khi chương trình đó vẫn bị Trung tâm Bảo vệ tác quyền âm nhạc Việt Nam thu đủ số tiền tác quyền từ phía nhà tổ chức với giá cao mà chỉ đợi đến khi xảy ra tranh chấp giữa Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam với đơn vị tổ chức của hai chương trình sau, diễn ra tại Hà Nội và Đà Nẵng, bà mới đưa ra văn bản viết tay này của Trịnh Công Sơn như một cách chữa cháy? Phải chăng có khuất tất gì ở đây?

Thiếu cả lý lẫn tình
Về lý, bản viết tay của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn “bán” tác quyền cho ca sĩ Khánh Ly không có công chứng tại Việt Nam theo luật hiện hành của Việt Nam đã đủ hợp pháp chưa? Đó là chưa kể nội dung văn bản cũng không xác định về thời gian cho phép sử dụng rõ ràng là một dấu hỏi về căn cứ pháp lý để giải quyết các tranh chấp tác quyền.

Về tình, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nếu đã đồng ý cho ca sĩ Khánh Ly sử dụng toàn bộ tác phẩm của ông không hạn định về thời gian thì hà cớ gì ông phải đưa ra mức giá tác quyền 5.000 USD. Với tình cảm gắn bó trong đời sống riêng tư cũng như trong âm nhạc của “cặp bài trùng vĩ đại” trong nền âm nhạc Việt Nam, tri âm tri kỷ trong sáng tác và hát thì 5.000 USD ấy có đáng gì để nhạc sĩ Trịnh Công Sơn phải mua bán như vậy. Với một con người lúc nào cũng nghĩ “thôi kệ” như Trịnh Công Sơn liệu ông có thể ra giá tác quyền xác định là… 5.000 USD bất chấp cả những điều thiêng liêng nói trên!

Với quan hệ tình nghĩa sâu nặng giữa họ, Trịnh Công Sơn sẵn sàng viết “cho ca sĩ Khánh Ly sử dụng miễn phí tác phẩm” của mình. Vì vậy, bản viết tay của ông bán ca khúc của mình cho ca sĩ Khánh Ly như đã nói ẩn chứa uẩn khúc.

Việc ca sĩ Khánh Ly công bố bản viết tay của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn bán bản quyền ca khúc của mình cho bà trong thời điểm này là một hành động vì bao biện cho mình mà vô tình đã xúc phạm đến vong linh nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cũng như làm tổn thương đến tình cảm của những người yêu mến ông!  

Theo Người lao động

Đọc thêm:

Giấy tác quyền của Trịnh Công Sơn có giá trị pháp lý 

Theo nhiều chuyên gia pháp lý, dù chỉ là bản giấy viết tay từ năm 2000 và có hình thức sơ sài nhưng theo pháp luật dân sự thì nó có đầy đủ giá trị pháp lý nếu đó thực sự là của Trịnh Công Sơn.
Dư luận đang quan tâm đến thông tin ca sĩ Khánh Ly vừa gửi về nước tài liệu thể hiện nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đồng ý cho Khánh Ly sử dụng tác phẩm của mình với giá trị tác quyền là 5.000 USD.

Là ý chí của tác giả

Luật sư Lê Văn Hoan, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho rằng thời gian giấy này được lập là vào ngày 22-5-2000 nên khi xét tính pháp lý của nó phải áp dụng theo BLDS năm 1995. 

Theo Điều 767 BLDS năm 1995 thì “Hợp đồng sử dụng tác phẩm là sự thỏa thuận giữa tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm về việc chuyển giao tác phẩm thuộc sở hữu của mình cho cá nhân, tổ chức khác (gọi là bên sử dụng tác phẩm) sử dụng tác phẩm. Hợp đồng sử dụng tác phẩm phải được lập thành văn bản, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác”. Văn bản này nếu thực sự của Trịnh Công Sơn thì đã đáp ứng quy định này. 

TS Lê Nết, chuyên gia trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, phân tích thêm: “Giấy này có giá trị về mặt pháp lý bởi nó tuân thủ quy định hình thức theo Điều 133 BLDS năm 1995. Theo đó, giao dịch dân sự được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. 

Luật Dân sự không buộc hình thức văn bản trong trường hợp này phải có công chứng, chứng thực hay có người làm chứng. Như vậy vấn đề còn lại là ý chí của tác giả về những bài hát của mình. Nếu giám định chữ viết đó là của Trịnh Công Sơn thì ông viết mấy dòng này thể hiện ý chí của mình dành cho Khánh Ly quyền sử dụng những bài hát của ông. Ý chí, sự định đoạt của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cần được tôn trọng bởi nó thuộc về quyền của tác giả đối với tác phẩm của mình. Điều này không nằm trong di sản mà những người thừa kế của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn được hưởng. bởi nó đã được định đoạt khi nhạc sĩ còn sống”.

Ảnh Khánh Ly viếng mộ Trịnh Công Sơn vào ngày 1-5 vừa qua và bút tích của nhạc sĩ họ Trịnh cho Khánh Ly hát nhạc của mình. Ảnh:CAO TRUNG HIẾU

Tờ giấy thỏa thuận tác quyền của Trịnh Công Sơn.

Có giá trị pháp lý tại nhiều nước

Luật sư Khưu Thanh Tâm (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ, quyền tác giả bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Là tác giả của các ca khúc được Khánh Ly sử dụng, nhạc sĩ có quyền định đoạt (tặng, cho, bán, hủy bỏ,…) các tác phẩm của mình. Dù nhạc sĩ Trịnh đã qua đời thì tờ giấy này vẫn phát sinh hiệu lực pháp lý.

TS Phan Ngọc Tâm, giảng viên môn Luật sở hữu trí tuệ, ĐH Luật TP.HCM, phân tích thêm dưới góc độ của Luật Dân sự, tờ giấy ca sĩ Khánh Ly đưa ra được coi là một thỏa thuận giữa tác giả với người sử dụng tác phẩm. Trong đó, nội dung chỉ thể hiện ca sĩ Khánh Ly được quyền sử dụng bài hát của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn chứ không nói rõ ca sĩ Khánh Ly được sử dụng bao nhiêu bài hát và hát trong thời gian bao lâu. Do vậy phải hiểu là tác giả không có giới hạn đối với ca sĩ Khánh Ly, bà có quyền hát tất cả bài hát của tác giả đến cuối đời mình.

Một vấn đề khác được đặt ra là ca sĩ Khánh Ly có quyền hát những bài hát của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn mà không phải trả thêm tiền tác quyền ở Mỹ hay các nước khác trên thế giới hay không? Việt Nam và Mỹ đã ký kết với nhau Hiệp định bản quyền vào năm 1997 và sau đó Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ năm 2000 cũng bổ sung thêm một số nội dung, trong đó có nội dung liên quan đến việc bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ. 

Do vậy thỏa thuận giữa Trịnh Công Sơn và Khánh Ly có giá trị thực thi tại Mỹ. Rộng hơn nữa, Công ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật mà Việt Nam chúng ta tham gia năm 2004 cho phép Khánh Ly được biểu diễn các bài hát của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn trên lãnh thổ các nước thành viên tham gia Công ước Berne.

------

Nếu giấy này có giá trị pháp lý thì đương nhiên Khánh Ly không phải trả tiền tác quyền khi sử dụng  những bài hát của Trịnh Công Sơn cũng như không phải trả tiền này cho những người thừa kế của nhạc sĩ. Đồng thời, đơn vị tổ chức cho Khánh Ly hát cũng không phải trả tiền tác quyền. Còn việc họ thỏa thuận trả tiền cho Trung tâm Bảo hộ quyền tác giả âm nhạc thì đó là quan hệ giữa hai bên.

Mặt khác, việc nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cho Khánh Ly sử dụng bài hát của ông ấy thì Khánh Ly được sử dụng chứ không được quyền gì khác. Những người khác hát nhạc Trịnh cũng không cần hỏi ý kiến của Khánh Ly.

Tôi được biết giữa nhạc sĩ Trịnh Công Sơn với ca sĩ Khánh Ly có mối quan hệ thân thiết, bên cạnh đó ca sĩ Khánh Ly là người được đánh giá thể hiện thành công nhất những sáng tác của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nên việc nhạc sĩ Trịnh chỉ nhận tiền tác quyền có giá trị 5.000 USD cũng là điều bình thường. Thậm chí, nếu nhạc sĩ Trịnh có tặng không tôi cũng không thấy có gì lạ.

TS LÊ NẾT

Điều 768 BLDS quy định nội dung chủ yếu của hợp đồng sử dụng tác phẩm cần phải có: 1- Hình thức sử dụng tác phẩm; 2- Phạm vi, thời hạn sử dụng tác phẩm; 3- Mức nhuận bút hoặc thù lao và phương thức thanh toán; 4- Trách nhiệm của mỗi bên khi vi phạm hợp đồng. Giấy này có nội dung, có đối tượng, có phạm vi, có thù lao tác quyền và rõ ràng. Tôi cho rằng như thế đã là ổn.

Luật sư LÊ VĂN HOAN

Hồng Tú- Kim Phụng/ Pháp luật Tp HCM